Pay senetleri, hamiline veya nama yazılı olur. Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder. TTK’da veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir (TTK m.489-490).
Anonim şirkette ilke, nama yazılı payın serbestçe devredilebilmesidir. Bu ilkenin TTK’da öngörülen tek istisnası bedellerinin tümü ödenmemiş nama yazılı paylardır. Söz konusu paylar, esas sözleşmede belirtilmemiş olsa bile, ancak şirketin onayı ile devredilebilir. Bu hüküm ödenmemiş pay bedelinin güvencesidir. Şirket, bedelinin tümü ödenmemiş olan paylarda ödeme gücü yetersiz kişilerle karşı karşıya kalmamalıdır.
TTK m.492 uyarınca, esas sözleşme, nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceğini öngörebilir. Şirket tasfiyeye girmişse devredilebilirliğe ilişkin sınırlamalar düşer. TTK m.492/1, esas sözleşmelerin nama yazılı paylarını ancak şirketin onayı ile devredilebileceğini ifade ederken, sadece ilkeyi belirlemiştir. İlke devredilebilme sınırlamasının böyle bir (TTK m.491’deki sınırlama dışında) esas sözleşme ile ve devrin şirketin onayına bağlanması suretiyle yapılabileceğidir. Esas sözleşme, böyle bir sınırlama getirmemişse payın serbestçe devri kuralı geçerli olur.
İlke, şirketlerin esas sözleşmelerine, “Nama yazılı payların devri şirketin onayına tabidir.” hükmünü yazmalarına izin vermemekte, böyle bir sınırlamanın iki ayrı şirket sınıfında nasıl yazılması gerektiğini izleyen maddelere bırakmaktadır. Şirket, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahiplerini, ad, soyad, unvan ve adresleriyle, pay defterine kaydeder. Payın usulüne uygun olarak devredildiği veya üzerinde intifa hakkı kurulduğu ispat edilmediği sürece, devralan ve intifa hakkı sahibi pay defterine yazılamaz. Şirket, kaydın yapıldığını pay senedine işaret eder. Şirketle ilişkilerde, sadece pay defterinde kayıtlı bulunan kimse pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir.
Yine İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi kararlarında da nama yazılı pay senetlerinin alacağın temliki yoluyla devrinin mümkün olduğu belirtilmiştir; İstanbul BAM 43.Hukuk Dairesi’nin 7.4.2022 Tarihli 2022/623 Esas 2022/441 Karar Sayılı ilamında; “…Anonim şirketlerde, nama yazılı pay senedinin devri için BİR TEMLİK BEYANI veya senedin arkasında tam bir cironun yapılması, ayrıca senet üzerindeki zilyetliğin devir ve teslimi gerekir. Nama yazılı pay senedinin devri şirkete karşı ancak pay defterine kayıtla hüküm ifade eder ( 6762 Sayılı TTK m.416; 6102 Sayılı TTK m. 490 ). Pay defterine kayıt işlemi kurucu değil, açıklayıcı niteliktedir. Devrin geçerliliğini etkilemediği gibi devir için kurucu bir etkiye de sahip değildir.” (Aynı yönde İstanbul BAM 12.Hukuk Dairesi’nin 28.3.2019 Tarihli 2018/320 Esas 2019/447 Karar Sayılı İlamı ; İstanbul BAM 13.Hukuk Dairesi’nin 27.2.2019 Tarihli 2018/476 Esas 2019/279 Karar Sayılı İlamı ; İstanbul BAM 13.Hukuk Dairesi’nin 21.01.2021 Tarihli 2020/1896 Esas 2021/37 Karar Sayılı İlamı ; Y.11.HD. 25.11.2019 T. 2019/416 E. 2019/7469 K.
Nama yazılı pay senetlerinin alacağın temliki yoluyla devrinin mümkün olduğu Yargıtay kararlarında da vurgulanmaktadır (YHGK. 12.11.2014 T. 2014/11-801 E. 2014/891 K. ; Y.11.HD. 27.10.2015 T. 2014/15601 E. 2015/11180 K. ; Y.11.HD. 15.06.2009 T. 2008/3401 E. 2009/7321 K. ; Y.11.HD. 15.06.2009 T. 2008/3401 E. 2009/7321 K. ; Y.11.HD. 08.11.2004 T. 2004/1848 E. 2004/10978 K.).
Sonuç olarak Anonim şirketlerde pay senetlerinin devrinde, pay senetlerinin ciro edilmesi veya temlik beyanıyla yapılabilecek devir işlemleri mevcuttur. Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade ederken, nama yazılı payların serbestçe devredilmesi genel ilke olarak kabul edilir. Ancak ödenmemiş pay bedellerinin güvencesi ve şirketin onayı ile belirli sınırlamalar getirilebilir. Esas sözleşmelerde bu sınırlamaları belirtmek mümkündür. Ayrıca, pay senetlerinin devri için temlik beyanı veya ciro gereklidir. Payların devir işlemlerinin kayda geçirilmesi, pay sahiplerini ve intifa hakkı sahiplerini belirlemek için önemlidir. Nama yazılı pay senetlerinin alacağın temliki yoluyla devri hukuki olarak geçerli kabul edilir. Bu nedenle, anonim şirketlerde pay senetlerinin devri, ilgili mevzuata ve şirketin esas sözleşmesine uygun olarak gerçekleştirilmelidir.
