Serbest Bölge Nedir? Türkiye’de Kaç Tane Vardır? Serbest Bölgelerin Birbirinden Farkı Nedir?
Serbest Bölgeler; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir.
Türkiye’de toplamda 18 tane serbest bölge bulunmakta olup bunlardan 3 tanesi İstanbul’da konumlandırılmıştır. Serbest bölgeler arasında stratejik ve coğrafi farklar bulunmaktadır. Örneğin bir serbest bölge, sınırları içerisinde liman bulunması hasebiyle doğrudan deniz ticaretine olanak sağlamakta iken bir diğeri coğrafi engeller nedeniyle bu avantaja sahip olmayabilir. Bununla birlikte hukuki ve idari anlamda tüm serbest bölgeler aynı mevzuata tabi olup aynı avantajları sunmaktadırlar.
Serbest Bölgelerin Vergisel Avantajları Nelerdir? Kimler Yararlanabilir?
Serbest Bölgenin sunduğu avantajlardan yararlanmak için öncelikle “Üretim Konulu Faaliyet Ruhsatı” kapsamında faaliyet gösterilmesi gerekmektedir. Bir diğer deyişle serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunacak olan yatırımcılar serbest bölgenin sunduğu avantajlardan yararlanabilmektedir. Dolayısıyla sadece al-sat yapmayı hedefleyen bir tacir serbest bölgede faaliyet gösterse dahi bu bölgenin avantajlarından istifade edemeyecektir.
Bu kapsamda yatırımcılar imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır. Bir diğer deyişle 2020 yılı itibari ile oranı %22 olan ve şirketlerin her yıl ödemesi zorunlu olan kurumlar vergisinden muaf olacaktır.
Serbest bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az %85'ini yurtdışına ihraç eden kullanıcılar istihdam edilen personele ödedikleri ücretler açısından gelir vergisinden muaftır. Bu oran %50’ye kadar düşürülebilmektedir.
Bunlara ek olarak, serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunanlar gerçekleştirdikleri faaliyetlerle ilgili olarak yaptıkları işlemler ve düzenledikleri kağıtlar (sözleşmeler vs.) damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.
Serbest Bölgede Kar Transfer İmkanları Nelerdir?
Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler, hiçbir izne tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye'ye serbestçe transfer edilebilmektedir.
Serbest Bölge ile Türkiye Arasında Yapılacak İthalat ve İhracat Hangi Rejime Tabiidir?
Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Başka bir deyişle, Türkiye’den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine, serbest bölgeden Türkiye’ye satılan mallar ise ithalat rejimine tabi olup, serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç fiyatına (KDV’siz) mal ve hizmet satın alabilirler. Diğer taraftan, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz. Ayrıca, bölgelerde sarf malzemelerinin en kısa sürede teminini sağlayabilmek amacıyla bedeli 5000 ABD Doları veya karşılığı Yeni Türk Lirasını geçmeyen Türkiye mahreçli mallar, isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi tutulmayabilir.
Serbest Bölgenin Gümrük Vergisi Açısından Sunduğu Avantajlar Nelerdir?
Serbest bölgeye getirilen Türkiye veya AB menşeli ya da buralarda serbest dolaşımda bulunan malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden, Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez. Ayrıca üçüncü ülke menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez. Ancak serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere gönderilen serbest dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesinde belirtilen oran üzerinden gümrük vergisi ödenir.
Serbest Bölgede Zaman Kısıtlaması Var Mıdır?
Serbest Bölgede faaliyet gösteren üreticiler veya al-sat yapmayı hedefleyen tacirler mallarını/ürünlerini serbest bölge sınırları içerisinde herhangi bir zaman kısıtlaması olmaksızın bekletebilirler.
Serbest Bölgenin Stratejik Avantajları Nelerdir?
Serbest bölgelerden Türkiye’ye yönelik mal satışına ve serbest bölge ile diğer ülkeler arasında yapılacak ticarete kısıtlama getirilmemiştir. Serbest bölgelerden yurt içine mal satışına, tüketim malları ve riskli mallar dışında, herhangi bir kısıtlama getirilmemiştir.
Türkiye’de konumlandırılmış Serbest bölgeler, AB ve Orta Doğu pazarlarının yakınında, Akdeniz, Ege ve Karadeniz’deki büyük limanlara, uluslararası havaalanlarına, karayolu ağlarına, kültür, turizm ve eğlence merkezlerine yakın yerlerde kurulmuştur. Bu durum da serbest bölgede faaliyet göstermek isteyenler açısından ciddi bir stratejik avantaj oluşturmaktadır.
Yabancı Personel İstihdamı Açısından Avantajları Nelerdir?
Serbest Bölgelerde 4817 sayılı yabancıların çalışma izinleri hakkında kanun uygulanmamakta ve dolayısıyla yabancı personel istihdam etmek için 5 Türk personel çalıştırma gibi zorlaştırıcı uygulamalar bulunmamaktadır. Yabancı Personel istihdam etmek isteyen şirketler en fazla 1 yıl süre ile yabancı çalışan iznine başvurabilirler.
Serbest Bölgede Şirket Nasıl Kurulur?
Serbest Bölgede Şirket kurmak iki şekilde mümkün olabilir. Bunlarda ilki, Türkiye’de yerleşik bir şirketiniz varsa bu şirket üzerinden bir şube açılabilir veya doğrudan serbest bölge merkezli bir şirket kurabilirsiniz. Türkiye’de mukim bir şirketiniz yoksa, yabancı ülke merkezli şirketiniz üzerinden bir şube açılması mümkün değildir. Nitekim 1998/4 Sayılı genelge uyarınca Türkiye’de yerleşik olmayan firmalar Serbest bölgede şube açamazlar. Bu durumda ya merkezi Türkiye olan bir şirket kurulup akabinde serbest bölgede bir şube açılması ya da doğrudan serbest bölgede bir şirket kurulması gerekecektir.
Her iki ihtimalde de Dış Ticaret Müsteşarlığından “Faaliyet Ruhsatının” alınması mecburidir.
Faaliyet Ruhsatı Nasıl Alınır?
Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişiler ancak Dış Ticaret Müsteşarlığından (Ekonomi Bakanlığı) ruhsat almak kaydıyla serbest bölgelerde faaliyette bulunabilirler. Faaliyet Ruhsatı Başvuru Süreci:
- Faaliyet Ruhsatı başvurusu için gerekli dilekçeler ve formlar hazırlanır.
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Dolar ($) hesabına müracaat ücreti (5.000 ABD Doları) yatırılır.
- Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu, Ana Sözleşme Taslağı müracaat ücretinin yatırıldığını gösteren dekontun aslı ile birlikte Genel Müdürlüğe veya ilgili Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurulur.
- Genel Müdürlük tarafından müracaat değerlendirilir. - Olumlu ise devam edilir. - Olumsuz ise ücret iade edilir.
- Ana sözleşme onaylatılır ve Şirket kurulur veya şube kararı tescil edilir.
- 30 gün içinde kira sözleşmesi akdedilir.
- Kira sözleşmesi ile birlikte Genel Müdürlüğe müracaat edilir.
- Faaliyet Ruhsatı düzenlenir.
Serbest Bölgede Hangi Kanunlar Uygulanmaz?
Serbest bölgelerde aşağıda sayılan kanunlar uygulanmaz;
- 4817 sayılı yabancıların çalışma izinleri hakkında kanun,
- 4875 sayılı doğrudan yabancı yatırımlar kanunu,
- 5393 sayılı belediye kanunun ölüm ve yangın halleri, kanalizasyonların inşa ve tamiri ile içme, kullanma, endüstri suyunu sağlamaya ve gaz, su, elektrik sarfiyatını denetlemeye yönelik maddeleri dışında kalan hükümleri,
- 5682 sayılı pasaport kanunu,
- 5683 sayılı yabancıların Türkiye’de ikamet ve seyahatleri hakkında kanun ile diğer kanunların
